Gaswinning Groningen

Zware beving in Groningen: SodM adviseert maatregelen op gaswinning en versterking

In Westerwijtwerd, gemeente Loppersum, vond op 22 mei 2019 een zware beving plaats met een kracht van 3,4 op de schaal van Richter. Met deze beving werd het waakzaamheidsniveau bereikt van het Meet- en regelprotocol voor Groningen. Op dat moment moet de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) de beving analyseren, waarna SodM de minister van EZK adviseert over de veiligheid. SodM heeft de minister geadviseerd maatregelen te nemen gericht op zowel de gaswinning als de versterkingsoperatie. NAM verrichte sneller en uitgebreider dan het protocol voorschreef een analyse. Om de veiligheid in Groningen sneller te verbeteren, adviseerde SodM een crisisaanpak te hanteren voor de versterking en de gaswinning al in gasjaar 2019/2020 af te bouwen tot een niveau van maximaal 12 miljard Nm³ per jaar.

Crisisaanpak versterking nodig voor de veiligheid van de Groningers

In mei 2019 adviseerde SodM het ministerie van EZK om een crisisaanpak te hanteren bij de versterkingsoperatie. Een crisisaanpak moet ervoor zorgen dat het resultaat voor de bewoners voorop staat en dat afspraken, regels en procedures waar noodzakelijk hierop aangepast worden. Alleen dan wordt de vereiste snelheid die nodig is voor de veiligheid van de Groningers bereikt. SodM adviseerde om de schadeafhandeling en versterking in samenhang te behandelen en om de organisatie hiervan ruim mandaat en eigen budget te verschaffen.

Grondversnelling verkeerd gemeten: audit op versnellingsmeters

Nadat bekend werd dat een deel van de versnellingsmeters van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) de grondversnellingen bij aardbevingen niet correct heeft gemeten, heeft SodM een onafhankelijke audit laten uitvoeren op het gehele meetnetwerk. Deze metingen zijn van belang voor onder meer het bepalen van de omvang van de versterkingsopgave en wetenschappelijk onderzoek naar het Groningen-gasveld. Eerste bevindingen uit deze audit waren dat het KNMI de afwijkingen in de meetdata in het nieuwste en meest uitgebreide meetnetwerk op juiste wijze heeft gecorrigeerd. Van de oudere meetstations wordt nog gekeken of en zo ja, hoe zij gebruikt kunnen worden om de omvang van de dreiging en de risico’s te bepalen. Of er een effect is op de versterking en de schadeafhandeling wordt nog onderzocht. Het resultaat en het definitieve eindrapport over het KNMI-netwerk worden medio 2020 verwacht.

Versterking moet sneller

SodM heeft in 2019 toezicht gehouden op de versterkingsopgave in Groningen. De opgave is dat huizen en gebouwen zo snel mogelijk moeten voldoen aan de veiligheidsnorm. Ten behoeve van dit programma heeft SodM de lokale plannen van de aardbevingsgemeenten op omvang, prioritering, snelheid, effectiviteit van de maatregelen en communicatie beoordeeld en, gegeven het feit dat de capaciteit voor de versterking nog onbekend was, nog niet definitief maar voorlopig akkoord bevonden. Echter, de versterkingsopgave is in 2019 onvoldoende op gang gekomen. Aandachtspunt daarbij was en is dat de afspraken over aansturing, organisatie en financiering van de versterkingsopgave, de zogeheten ‘governance’, eenvoudiger moeten om voldoende snelheid te maken.

Gebouwen uit ‘batch 1581’ niet herbeoordelen

Met de overgang naar de nieuwe versterkingsaanpak op basis van risicoprofiel is de uitvoering van een aantal groepen gebouwen, zogenaamde ‘batches’, tijdelijk stilgezet. Dit stilzetten was zichtbaar in de voortgang van de versterkingsopgave in 2019. Eén van de vragen hierbij was wat er moet gebeuren met huizen met een normaal risicoprofiel, waarvoor wel al een versterkingsadvies is gemaakt op basis van een vroegere, en dus hogere kans op aardbevingen. Op advies van SodM heeft de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) deze gebouwen uit ‘batch 1.581’ niet allemaal individueel herbeoordeeld maar een steekproef uitgevoerd. Dit leverde geen significant lagere versterkingsmaatregelen op. SodM heeft mede daarom in november 2019 positief geadviseerd op het voornemen van NCG om de versterking van deze gebouwen direct en zonder herbeoordeling uit te voeren. De beschikbare beoordelingscapaciteit is op dit moment de beperkende factor voor de voortgang van de totale versterkingsopgave. Daarom komt het direct in uitvoering nemen van deze groep gebouwen de snelheid van de versterkingsopgave en dus de veiligheid in Groningen ten goede.

Ontwikkeling veiligheidsrisico’s en bevingen in 2019

In het Groningen-veld zijn in 2019 in totaal 85 aardbevingen gemeten. Hiervan waren er 11 met een magnitude groter dan 1,5 op de schaal van Richter. De afname in aantal en sterkte van de bevingen die de laatste jaren zichtbaar is, lijkt door te zetten, in 2018 waren er nog 15 bevingen met een magnitude groter dan 1,5.

Overschrijding Meet- en regelprotocol

SodM monitort continu het aantal en de zwaarte van de bevingen aan de hand van het Meet- en regelprotocol en adviseert de minister waar nodig over de veiligheid. De werking van Meet- en regelprotocol is sinds 1 oktober opgenomen in de Ministeriële Regelingen. In 2019 heeft SodM de minister van EZK twee maal geadviseerd omdat een grenswaarde uit het protocol werd overschreden. De eerste keer was naar aanleiding van de beving op 22 mei 2019 bij Westerwijtwerd. Met deze beving werd het waakzaamheidsniveau bereikt. Door de beving op 3 december 2019 bij Garrelsweer is wederom een grenswaarde van het Meet- en regelprotocol overschreden. Toen is Groningen van het waakzaamheidsniveau in het signaleringsniveau terechtgekomen. SodM concludeerde op dat moment geen uitzonderlijke of zorgwekkende situatie en zag geen aanleiding om in de operationele strategie voor het gasjaar 2019/2020 in te grijpen.

Toezicht op winning door NAM

SodM houdt nauwlettend toezicht of NAM in het Groningenveld opereert volgens de voorwaarden uit het winningsplan, zoals stikstofinzet, hoeveelheid en fluctuaties in productie. De NAM bleef binnen de normen zoals vastgelegd in het Instemmingsbesluit 2018-2019 en Vaststellingsbesluit 2019-2020. Wel heeft SodM haar toezicht op alle NAM-locaties in 2019 geïntensiveerd naar aanleiding van de lekkage van aardgascondensaat bij het tankenpark in Delfzijl.

Valideren risicobeoordeling

In de maatschappij is kritiek op de methodiek die gebruikt wordt voor de prioritering van de te versterken huizen: de zogeheten Hazard and Risk Asessment, oftewel HRA-methodiek. De NAM heeft de HRA-methodiek ontwikkeld om het veiligheidsrisico door de gaswinning te kunnen berekenen. De HRA is een serie van 8 opeenvolgende modellen. NAM verbetert deze modellen continu onder toezicht van SodM. In 2019 heeft SodM naast de wetenschappelijke kwaliteit van de modellen van NAM ook de software onafhankelijk laten controleren. De resultaten hiervan worden in 2020 gepubliceerd.

Alternatieven voor seismische modellen

Het in 2019 opgestarte onderzoek in opdracht van SodM naar het mogelijke effect van het gebruik van alternatieve seismische bronmodellen wordt naar verwachting medio 2020 gepubliceerd (KEM-08). Dit zijn alternatieve modellen om te berekenen hoeveel aardbevingen te verwachten zijn en van welke magnitude bij een gegeven gasproductie.

Verklaren verschillen HRA en NPR

Doordat SodM een groot deel van haar onderzoekscapaciteit per direct heeft moeten inzetten voor het onderzoek naar de kwaliteit van het meetnetwerk van de KNMI, is het geplande onderzoek naar de verschillen tussen de resultaten van de NPR-risicobeoordeling en de HRA-risicoberekeningen doorgeschoven naar 2020. NPR staat voor Nederlandse Praktijk Richtlijnen, een belangrijke parameter in het Bouwbesluit.

Evaluatie werking Meet- en regelprotocol

SodM heeft in 2019 de werking van het Meet- en regelprotocol samen met onder meer de regio en wetenschappers geëvalueerd. Ook heeft SodM aangegeven hoe het Meet- en regelprotocol aangepast moet worden om aan te sluiten bij de gewijzigde Mijnbouwwet. Hierin rust de wettelijke 284-zorgplicht voor een veilige gaswinning niet meer louter bij NAM. Op grond van artikel 52g, derde lid, neemt de minister van EZK alle maatregelen die redelijkerwijs van hem worden gevergd om te voorkomen dat als gevolg van de gaswinning uit het Groningenveld de veiligheid wordt geschaad.

Aanwezig zijn in de regio: inzicht vergroten en kennisdelen

SodM actualiseert de informatie over Groningen voortdurend op haar website. Daarnaast probeert SodM de vaak technische informatie in haar rapporten zo toegankelijk mogelijk op te schrijven.

In 2019 was SodM ook regelmatig aanwezig in de regio om met verschillende partijen te overleggen, inclusief burgers. Op deze manier probeert SodM zo goed mogelijk zicht op de situatie te krijgen. Begin 2019 was de Inspecteur-generaal der Mijnen bijvoorbeeld op uitnodiging van de Groninger Bodem Beweging (GBB) bij een bijeenkomst in Delfzijl. Hierbij waren zo’n 150 mensen aanwezig. GBB stelde vragen over de (on)voorspelbaarheid van de aardbevingen, de versterking en de rol van SodM. Ook kwamen er veel vragen uit de zaal. In juli 2019 was SodM op diverse plekken in de provincie Groningen en in Assen aanwezig bij informatieavonden die georganiseerd waren door het ministerie van EZK in het kader van het nieuwe gasbesluit.