Onderzoeks- en kennisprogramma
Technisch en wetenschappelijk onderzoek, nodig voor de uitvoering van haar advies- en toezichttaken, laat Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) uitvoeren door gerenommeerde, onafhankelijke onderzoekspartijen in binnen- en buitenland. In 2019 heeft SodM drie soorten onderzoek laten uitvoeren: wetenschappelijk onderzoek in het kader van het Kennisprogramma Effecten Mijnbouw (KEM), onderzoek ten behoeve van de wettelijke taak uitgevoerd door de Advisory Group for Economic Affairs (AGE) van TNO en reviews en second opinions.
Kennisprogramma Effecten Mijnbouw
Het KEM-programma is gericht op het opbouwen van onafhankelijke kennis voor het oplossen van onderzoeksvragen die spelen bij SodM, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en bij andere deelnemers aan het maatschappelijk debat over de (schadelijke) effecten van mijnbouwactiviteiten. Onderzoeken lopen van een paar maanden tot enkele jaren.
Een onafhankelijk KEM-expertpanel speelt een belangrijke rol. De leden zijn internationaal gerespecteerde hoogleraren. Ze zijn geselecteerd op basis van domeinkennis, wetenschappelijke reputatie en onafhankelijkheid. Het expertpanel beoordeelt ingediende KEM-onderzoeksvoorstellen en geeft aan welke partijen het meest geschikt zijn om een onderzoek uit te voeren en wat de te verwachten doorlooptijd en kosten zijn. Ook kan het panel eigen onderzoeksvragen opstellen.
SodM en het ministerie van EZK beschikken ieder over een eigen onderzoeksbudget om KEM-onderzoeken mee uit te zetten. In onderstaande tabel staat een overzicht van de onderzoeken binnen KEM in opdracht van SodM in 2019. Opgemerkt moet worden dat de beschikbare capaciteit die SodM in 2019 had om de onderzoeken te begeleiden en te internationaliseren, te beperkt was voor het onderzoeksbudget.
| Vraag | Beschrijving | Status per 31-12-2019 |
|---|---|---|
| KEM-01 | Veilige injectiedruk en snelheid gasopslagen | Afgerond |
| KEM-03a | Inventarisatie Mijnbouwrisico's en publieke risicogereedschappen | Afgerond |
| KEM-06 | Risicoanalyse UDG/EGS (diepe geothermie) | In eindfase |
| KEM-07 | Geïnduceerde seismiciteit kleine velden | Afgerond |
| KEM-08 | Volgende generatie seismologisch bronmodel | In uitvoering |
| KEM-11A | Catalogus seismische metingen groningen | Afgerond |
| KEM-11B | Seismische metingen Groningen fase 2 | Aanbesteding |
| KEM-13 | Risico doorboren Carbonaatstringers in zout | Afgerond |
| KEM-15 | Seismische risico's geothermie waterinjectie | Aanbesteding |
| KEM-17 | Stabiliteit zoutcavernes in eindfase productie en na verlating | Afgerond |
| KEM-18 | Langetermijn lekkagerisico's gasvelden enputten | Voorbereiding |
| KEM-28 |
Risico's van H2 ondergrondse opslag |
Voorbereiding |
| KEM-29 | Risico's van H2 en Co2 transport voor pijpleidingen | Voorbereiding |
| KEM-31 | Laagfrequent geluid | Aanbesteding |
| KEM-33 | Review Brent Spar abandonnering voor IenW | Afgerond |
Samenwerking met TNO Advisory Group for Economic Affairs
Voor onderzoek en advies in het kader van onder meer aanvragen voor opsporingsvergunningen, winningsplannen, opslagplannen, controleberekeningen en de beantwoording van Kamervragen heeft SodM een samenwerkingsovereenkomst met TNO Advisory Group for Economic Affairs (AGE). TNO-AGE is hiervoor vanuit de mijnbouwwetgeving aangewezen. Voor de uitvoering van de onderzoeken wordt soms ook gebruik gemaakt van Centraal Bureau voor de Statistiek, Deltares, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut.
SodM en TNO-AGE spraken begin 2019 het onderzoeksprogramma op hoofdlijnen af. In project-opdrachtformulieren zijn bij de start van de werkzaamheden vervolgens de details vastgelegd. Van alle grotere onderzoeken hebben SodM en TNO-AGE maandelijks de voortgang besproken. In 2019 heeft TNO-AGE in opdracht van SodM gewerkt aan de volgende projecten:
- Het inventariseren/testen van technieken voor het monitoren en het opstellen van een leidraad voor de monitoring van eventuele gaslekkages bij buiten gebruik gestelde putten.
- Verbeteringen in de modellen voor de voorspelling van seismiciteit door gaswinning.
- De mogelijkheid voor het creëren van een publiek beschikbare ‘risico-toolbox’ voor het onafhankelijk kunnen narekenen van de risico’s van mijnbouwactiviteiten.
- Een inventarisatie van mijnbouwrisico’s ter ondersteuning van de keuzes van SodM voor (KEM-)onderzoeken en te ontwikkelen gereedschappen voor een risico-toolbox.
- Een model voor het beheer - de governance - van een publieke risico-toolbox voor mijnbouwrisico’s: onder meer hoe wordt bepaald welke risico-instrumenten worden ontwikkeld, wie is verantwoordelijk voor ontwikkeling en onderhoud.
- Een inventarisatie van putten in de Nederlandse offshore die door ondiepe gaslagen zijn geboord en die daardoor een mogelijk risico voor methaanlekkage vormen.
- Ondersteuning bij de ontwikkeling van de Staat van de sector Windenergie op zee.
- De organisatie van een tweedaagse technische workshop over de abandonnering en het hergebruik van zoutcavernes.
- De ontwikkeling van een module voor betere ontsluiting van beschikbare bodemdalingsgegevens en vergelijking daarvan met bodemdalingsvoorspellingen.
- Verbetering van de datastromen tussen SodM (Havik) en TNO (DINO) door het bouwen van een webservice-dienst, die berichten stuurt bij mutaties van een put, veld of gebied.
Reviews and second opinions
Reviews en second opinions op basis van bestaande kennis en expertise betreffen kleinere en kortdurende opdrachten, waarvan de noodzaak plotseling opkomt en die daardoor moeilijk voorspelbaar zijn. Ook in 2019 is dit door SodM uitbesteed aan gerenommeerde onderzoeksinstituten en experts in binnen- en buitenland. Veel tijd is in 2019 besteed aan een serie onafhankelijke reviews in opdracht van SodM van alle seismische metingen in Groningen nadat in februari 2019 problemen met een deel daarvan waren geconstateerd.