Gaswinning kan aardbevingen veroorzaken. Bij het Groningen-gasveld zorgen de bevingen voor veiligheidsrisico’s. Daarom wordt de gaswinning in Groningen op aandringen van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) afgebouwd naar nul. Bij de meeste kleine gasvelden in Nederland worden geen aardbevingen waargenomen. In uitzonderlijke gevallen kan ook de productie van aardwarmte bevingen veroorzaken.
Sinds wanneer zijn er bevingen in Groningen?
Het Groningen-gasveld is ontdekt in 1957. Het duurde enkele jaren voordat men doorhad hoe gigantisch de omvang van het veld was. In de jaren zestig van de vorige eeuw startte de productie van het veld, dat rond 1972 volledig op gang kwam. Toen werd er 80 tot 90 miljard Nm3 per jaar gewonnen zonder dat er bevingen optraden. In 1991 was er een beving van 2,4 op de schaal van Richter in de omgeving van Middelstum. Daarna is het aantal en de sterkte van de bevingen aanzienlijk toegenomen. Inmiddels zijn er meer dan duizend bevingen geweest. De meesten hebben een geringe sterkte. Maar sommige bevingen zijn flink en leiden tot schade aan huizen en de omgeving. Onveilige huizen moeten zo snel mogelijk worden versterkt.
Waarom voelen omwonenden relatief kleine bevingen?
Aardgas wordt uit een laag op 3 km diepte gehaald. Daar vinden de bevingen dus plaats. Voor aardbevingen is dat ondiep. Dat is ook de reden waarom ze goed gevoeld worden door omwonenden. Natuurlijke aardbevingen komen namelijk meestal voor op dieptes vanaf 10 km. Als aardbevingen plaatsvinden in een gebied met veel klei en veen, zorgt dit voor extra trillingen boven de grond. Daardoor leiden de aardbevingen in Groningen tot relatief veel schade.
Hoe ontstaan aardbevingen?
Aardbevingen ontstaan door plotselinge bewegingen van aardlagen langs breuken in de diepe ondergrond. Aardgas zit tussen gesteentekorreltjes in de zandsteenlaag. Bij gaswinning verlaag je de druk tussen deze gesteentekorreltjes. De laag wordt daardoor samengedrukt. Dit heet compactie. Er bouwen spanningsverschillen op langs bestaande breuken die kunnen leiden tot aardbevingen. Hoe meer gaswinning, hoe groter de compactie, hoe groter de kans op aardbevingen en hoe groter de kracht van de bevingen.
Aantal aardbevingen in Nederland door gaswinning
Bij de meeste kleine gasvelden worden geen aardbevingen waargenomen. In 2023 heeft het KNMI in totaal 7 aardbevingen gemeten bij kleine gasvelden, waarvan 4 met een magnitude van boven de 1,5. In oktober waren 3 bevingen in het Eleveld-gasveld in Drenthe. Dit is zeldzaam, maar past wel binnen het risicoprofiel van het veld. Door de aanwezigheid van zand in de bodem zijn deze bevingen relatief minder gevoeld dan een beving van dezelfde magnitude in Groningen, waar klei zorgt voor een extra opslingereffect. Alleen de zwaarste beving (met een magnitude van 2,2) is door enkele bewoners in de regio waargenomen. In het Groningen-gasveld zijn in datzelfde jaar 43 aardbevingen gemeten, waarvan 9 met een magnitude groter dan 1,5 op de schaal van Richter.
Aantal bevingen in gasvelden op land in 2023
| | M 3,0-3,5 | M 2,5-3,0 | M 2,0-2,5 | M 1,5-2,0 | M tot 1,5 |
|---|---|---|---|---|---|
| Groningen-gasveld | 0 | 0 | 2 | 7 | 34 |
| Overige | 1 | 3 | 3 |
Geothermie kan ook bevingen veroorzaken
Ook de productie van aardwarmte kan bevingen veroorzaken. Daarom adviseert SodM terughoudend te zijn met geothermie in gebieden waar aardbevingen voorkomen als gevolg van gaswinning of op locaties vlakbij actieve breuken in de diepe ondergrond. Zo is een aardwarmteproject in Venlo gestopt met produceren na een beving met een kracht van 1,7 op de schaal van Richter.