Fracking

Hoe werkt fracken?

De frackvloeistof bestaat uit zout water (90%), kleine keramiekkorrels (8%) en chemicaliën (2%). De chemicaliën zijn nodig om de vloeistof te verdikken tot een gel waardoor de keramische korrels makkelijker in de gevormde scheurtjes kunnen komen, en om daarna de gel weer af te breken. Ook gaan ze roestvorming in de buizen tegen. Na het fracken wordt het merendeel van deze vloeistof weer teruggewonnen tijdens productie. De teruggewonnen vloeistof wordt afgevoerd en verwerkt als chemisch afvalwater. De rest blijft achter in de diepe ondergrond. De industrie noemt fracken ook wel hydraulische putstimulatie.

Toezicht op fracken

Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) houdt toezicht de toepassing van fracking door mijnbouwondernemingen. Als een onderneming wil gaan fracken, moet zij hiervoor een werkprogramma, een veiligheids- en gezondheidsdocument en een milieumelding indienen. SodM toetst dan of het fracken veilig wordt toegepast en welke chemicaliën de onderneming gebruikt. Ook kan SodM het fracken controleren tijdens aangekondigde en onaangekondigde inspecties. Als SodM het fracken niet veilig acht, krijgt de mijnbouwonderneming geen toestemming om deze techniek toe te passen.

Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten voor SodM?

Dit zijn de aandachtspunten van SodM in het toezicht op fracken:

• Seismische risico’s:
  Fracken heeft invloed op de ondergrond. Het kan bijdragen aan het ontstaan van aardbevingen als het gebeurt in de buurt van aardbreuken. SodM toetst of het fracken op voldoende afstand daarvan gebeurt en of het vooraf goedgekeurde werkplan ook wordt nageleefd. Ook moet de onderneming in het aangeleverde risicobeheersplan, de seismische risico’s benoemen en de beheersmaatregelen aangeven. Tot op heden is er geen aanwijzing dat fracken in Nederland seismiciteit heeft veroorzaakt.
• Integriteit van de afsluitende bovenlaag:
  Het is belangrijk dat er tijdens het fracken geen scheuren ontstaan in de aardlaag erboven. De sterkte van het bovenliggende gesteente wordt door de mijnbouwonderneming getest en door SodM gecontroleerd.  
• Geochemische interactie:
  De gebruikte chemicaliën mogen geen nadelig effect hebben op de ondergrondse gesteentes. Ongecontroleerd oplossen van steenzout en kalkgesteente in water en zuren kan de integriteit van de afsluitende laag in gevaar brengen. Daarom ziet SodM erop toe dat de onderneming de gebruikte stoffen in een laboratorium laat testen op de reactie met het specifieke gesteente.
• Integriteit putten:
  Zorgen dat de put zijn integriteit behoudt en voorkomen dat vloeistof lekt uit de put in de ondergrond of aan het oppervlak is een wettelijke verplichting voor de onderneming. Voorafgaand aan het fracken stelt de onderneming via modelberekeningen vast of de boorput de verhoogde druk tijdens het fracken kan doorstaan. Deze berekeningen worden door SodM getoetst.
• Blootstelling gevaarlijke stoffen:
  Voor het gebruik van chemicaliën tijdens het fracken geldt Europese wet- en regelgeving. Onder andere REACH - een systeem voor registratie, evaluatie en toelating van chemische stoffen die in de Europese Unie geproduceerd of geïmporteerd worden.

Is fracken veilig?

Fracken wordt sinds 1954 in Nederland toegepast. In de afgelopen decennia zijn circa 340 conventionele fracking operaties in circa 250 putten uitgevoerd. Dat fracking de afgelopen decennia veilig is toegepast in Nederland blijkt uit een onderzoek van SodM (uit 2016) en TNO (uit 2018).

Lange termijn effecten van frackvloeistoffen in de diepe ondergrond

Het RIVM heeft in 2018  in opdracht van SodM onderzoek gedaan naar de milieuaspecten van mijnbouwactiviteiten. Hierin wordt onder andere geconcludeerd dat er nog onvoldoende bekend is over de lange termijn effecten van het gebruik van de chemicaliën in de diepe ondergrond. Sindsdien moeten mijnbouwondernemingen de mogelijke effecten van frackvloeistoffen, die achterblijven in de diepe ondergrond, meten van SodM.

Waarom is fracking omstreden?

Er zijn twee manieren om te fracken: conventioneel en onconventieel. Onconventioneel fracken is omstreden en wordt gebruikt bij het winnen van schaliegas. Onder andere in de Verenigde Staten en in Groot-Britannië heeft dit tot aardbevingen geleid. Een groot verschil met conventioneel fracken is dat niet een enkele maar tientallen keren in één boorgat wordt gefrackt. Het andere verschil is het type gesteente (poreus reservoir gesteente of ondoorlaatbare schalie) en de diepte. Schaliegas wordt uit dieptes boven 1500m gewonnen. De meeste gasreservoirs liggen op circa 3 km diepte. Ook wordt bij onconventioneel fracken aanzienlijk meer vloeistof en dus ook meer chemicaliën gebruikt om de zeer lage doorlaatbaarheid van het schaliegesteente te kunnen vergroten. Op dit moment wordt er geen schaliegas gewonnen in Nederland. 

Conventioneel fracken in Nederland

In Nederland passen de ondernemingen conventioneel fracken toe. Er zijn twee soorten conventioneel fracken: acid fracking en proppant fracking. Welke methode, acid of proppant fracking, de onderneming gebruikt, hangt af van de eigenschappen van het gesteente. Bij acid fracking wordt een vloeistof op zuurbasis in het gesteente gebracht. Hierdoor lost een deel van het gesteente op wat de doorlaatbaarheid verbetert. Bij proppant fracking wordt een gel in het gesteente gespoten. De gel bestaat uit zandkorrels, water en een half procent aan chemicaliën. De korrels blijven achter in het gesteente zodat deze beter doorlaatbaar wordt.