Zoutwinningsbedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen, óók voor de lange termijn

Nieuwsbericht | 31-05-2018 | 07:00

Oplosmijnbouw

Zout wordt in ons land gewonnen door oplosmijnbouw. In de zoutlaag wordt zoet water ingebracht, waarin het zout oplost. Het daardoor ontstane pekel wordt opgepompt en door indamping van het water wordt droog zout geproduceerd. In de diepe ondergrond ontstaan zo holtes (zogeheten cavernes) die gevuld zijn met zeer zout water (pekel).

Cavernes

SodM ziet  risico’s die samenhangen met  cavernes. De caverne die in de ondergrond is ontstaan kan voor altijd blijven bestaan, (zeer) langzaam verdwijnen, of in bijzondere situaties op een gegeven moment instorten. In dit laatste geval kan er een effect aan de oppervlakte zichtbaar worden, namelijk een geleidelijke of soms plotselinge bodemdaling. Dat kan schade opleveren aan bijvoorbeeld infrastructuur en woningen. In Winschoten voldoet een caverne van AkzoNobel niet aan de huidige maatstaven van dikte van de wand. Deze caverne is niet onveilig, maar wordt wel in de gaten gehouden. Daartoe wordt een akoestisch meetnetwerk geïnstalleerd. In Twente heeft AkzoNobel 61 cavernes die mogelijk instabiel worden op termijn; ook hier ligt een meetnetwerk. Wanneer dat netwerk een signaal zou geven is er nog jaren de tijd om maatregelen te nemen om de gevolgen te beperken. Hiermee is het risico goed beheersbaar.

Milieuverontreiniging

Een tweede risico is milieuverontreiniging als bij een incident  pekel en diesel naar grondwaterlagen stromen. De pekel in leidingen en cavernes is zeer zout, en daardoor schadelijk voor de natuur. Dieselolie wordt gebruikt ter bescherming van het dak van de caverne.  Bij Veendam is onlangs een gat in het dak van de caverne ontstaan waardoor pekel als mogelijk ook diesel hebben kunnen wegstromen. Er wordt onderzoek gedaan of daarbij ook uitstroom naar grondwaterlagen heeft plaatsgevonden. In Twente bevindt zich een vuilstort bovenop een aantal cavernes. Dit vuil kan tot milieuverontreiniging leiden wanneer de cavernes instabiel worden en zich mogelijk met dit vuil vullen. SodM adviseert hier die eerste signalen van instabiel worden niet af te wachten en nu al plannen te maken die tot afdoende beheersing van de mogelijke negatieve gevolgen leiden.

Verscherpt toezicht

Transportleidingen, putten en cavernes kunnen gaan lekken, zowel tijdens de winning als daarna. Het risico is dan vervuiling van het oppervlakte- en grondwater, dat dan niet meer bruikbaar is voor landbouw of drinkwater. AkzoNobel staat onder verscherpt toezicht omdat er veelvuldig lekkages voorkomen bij onder andere verouderde leidingen en putten.

Aanbevelingen aan de sector

Staatstoezicht voor de Mijnen komt met de volgende aanbevelingen aan de sector:

1. Werk voortvarend de achterstand in het verlaten  van putten en cavernes weg. Er zijn relatief veel putten en cavernes die niet meer in gebruik zijn en waarvoor nog geen plan is voor het verlaten van de cavernes.
2.  Vergroot de kennis van wat er in de ondergrond gebeurt tijdens de winning en daarna. Het intensiever monitoren van cavernes en het laten uitvoeren van onderzoek naar het  gedrag van cavernes zijn noodzakelijke stappen voor het beter begrijpen van de risico’s .
3. Gebruik stikstof als alternatief voor dieselolie daar waar dat kan. Ga op zoek naar andere alternatieven voor dieselolie
4. Gebruik het veiligheidsmanagementsysteem zo  dat preventie in onderhoud, operatie en nazorg voorop staat en de gewenste veiligheidscultuur bevorderd wordt en blijf scherp op de veiligheid van werknemers.
5. Wees open en communiceer proactief over risico’s, effecten en incidenten.
6. Blijf ruim binnen de grenzen van het winningsplan en ga op tijd in gesprek met de omgeving, de toezichthouder en de vergunningverlener wanneer deze grenzen in zicht komen.

Aanbevelingen aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat

Naar aanleiding van de Staat van de sector Zout, heeft SodM ook een aantal aanbevelingen voor EZK. Zo adviseert SodM om eisen te stellen in het winningsplan aan het abandonneren van putten en cavernes en de financiering ervan. Deze eisen zijn er op gericht dat bij de vergunningsaanvraag al op hoofdlijnen een aanpak voor abandonnering en financiering ervan beschikbaar is, gebaseerd op de mogelijke lange termijn effecten van de winning. Ook adviseert SodM om in het winningsplan, naast de bodemdaling, ook de grootte van de cavernes of de totaal te produceren hoeveelheid te begrenzen. SodM vraagt tevens te overwegen een verplichting voor dieselboekhouding op te nemen in de vergunning en voor een norm voor minimale terugwinbaarheid van dieselolie te zorgen. Daarnaast geeft SodM de suggestie om in de toekomst een verbod op dieselolie in te stellen om de zoektocht naar milieuvriendelijkere alternatieven te stimuleren. Ook adviseert SodM het ministerie om voor één schadeloket te zorgen in gebieden waar zowel zout- als gaswinning plaatsvindt. Dan hoeven omwonenden niet aan te tonen welke vorm van mijnbouw de schade heeft veroorzaakt. Dit loket zou moeten zorgen voor een onafhankelijke beslissing over de schade en een verdeling van de kosten voor veroorzakende partijen. Tot slot vindt SodM het van belang om de toegankelijkheid van gegevens over de ondergrond te borgen. Op dit moment zijn cavernes niet opgenomen in de basisregistratie ondergrond. Dit is belangrijk om veilig gebruik te kunnen maken van onder- en bovengrond.

Stapeling mijnbouwactiviteiten

Naar aanleiding van de Staat van de sector Zout, zal SodM de risico’s van ‘stapeling’ van verschillende mijnbouwactiviteiten verder in beeld brengen, haar oordeel hierover formuleren en zo nodig onderzoek hiernaar laten doen. Ook stimuleert SodM zoutwinningsbedrijven calamiteitenplannen te maken voor de meest risicovolle situaties in de zoutsector, voor zover deze nog niet aanwezig zijn of uitgebreid kunnen worden. Tot slot gaat SodM de voorlichting aan decentrale overheden intensiveren. Met de nieuwe rol die zij hebben gekregen in het kader van de Mijnbouwwet van begin 2017 is de behoefte aan informatie, overleg en openheid vanuit deze partijen sterk toegenomen.