Jaarplan 2022: Huidige internationale ontwikkelingen hebben grote impact op de energietransitie en daarmee op de mijnbouw en energiewinning
In het vandaag gepubliceerde Jaarplan 2022 van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) valt een belangrijk deel van de onderwerpen onder de energietransitie, zoals geothermie, waterstof en windenergie op zee. De energietransitie impliceert ook het afbouwen van bestaande activiteiten en infrastructuur. SodM geeft daarom prioriteit om bij te dragen aan de totstandkoming van wet- en regelgeving die de veiligheid van de gehele life cycle omvat; ook de nazorg van mijnbouwactiviteiten. Naast de energietransitie is een ander belangrijk thema voor komende jaren de milieuveiligheid bij de energiewinning en mijnbouw.
Theodor Kockelkoren, inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM): “De oorlog in Oekraïne heeft een fundamentele verandering in het denken in het Westen in gang gezet. Die veranderingen zullen onvermijdelijk grote impact hebben op de energietransitie en als essentieel onderdeel daarvan de mijnbouw en de energiewinning. Ook de gaswinning in Groningen is opnieuw onderwerp van gesprek. SodM zal als voorheen de bewindspersonen adviseren op grond van de veiligheid van de mensen in Groningen. Voor die veiligheid is het van belang dat de huizen, waar dit nodig is, zo snel mogelijk versterkt worden. En dat schade snel en adequaat afgehandeld wordt en dat de gaswinning zo snel als mogelijk afgebouwd wordt.”
Tegenspraak
Naarmate de overheid een grotere rol op zich neemt om de energietransitie tijdig te realiseren, zal zij mogelijk vaker zelf (financieel) participeren. De overheid stuurt dan de energietransitie, participeert waar nodig, stelt de veiligheidskaders, geeft het energiebeleid vorm en beheert de publieke uitgaven. Vaak genoeg zal besloten moeten worden over lastige dilemma’s. Tegenspraak is dan een noodzakelijke voorwaarde om alle aspecten evenwichtig in beeld te brengen voordat een besluit genomen wordt. Niet voor niets is tegenspraak een essentieel onderdeel van goed openbaar bestuur.
Onafhankelijkheid verankeren
Toezicht als onderdeel van tegenspraak vereist een onafhankelijke opstelling van de toezichthouder. Ook moet de toezichthouder weten waar hij over praat. Dat betekent niet alleen vakinhoudelijk deskundig zijn maar ook aanwezig zijn in de haarvaten van de samenleving in gesprek met burgers. Het vergt van de toezichthouder ook een open en actieve houding om signalen uit die haarvaten te zien en te willen begrijpen. Ten slotte vereist dit dat de toezichthouder een herkenbaar, onafhankelijk onderdeel is van de overheid. Om die reden heeft SodM samen met de andere inspecties vorig jaar bij de regering gepleit om een Wet op de Rijkinspecties op te stellen waarin de onafhankelijke positie van de inspecties verankerd is. Het kabinet heeft in het regeerakkoord opgenomen om een voorstel voor een dergelijke wet te maken.
Toezicht op waterstof
De toepassing van waterstof als energiedrager past bij de huidige duurzame energietransitie. Het bijmengen van waterstof op de gasdistributienetten is bijvoorbeeld een manier om bij te dragen aan de reductie van broeikasgassen. Als toezichthouder op de veiligheid van gasdistributie houdt SodM toezicht op de veilige introductie van waterstof in de gasdistributienetten. Ook heeft SodM de ambitie om toezicht te houden op de nu nog niet gereguleerde 100% waterstofdistributienetten. Het wettelijk kader voor waterstofdistributie inclusief toezicht is nog in ontwikkeling.
Gasdistributiesysteembeheerders gaan ook pilots ontwikkelen met de distributie van waterstof. Om de veiligheid hierbij te borgen werkt SodM in 2022 aan het verder ontwikkelen van veiligheidstoezicht. Dit doet zij door het updaten van haar kennis omtrent de risico’s en beheersmaatregelen ten aanzien van waterstof op bestaande gasdistributienetten en waterstofpilots. SodM zal ACM adviseren op het gebied van de te stellen voorwaarden voor de veiligheid van de waterstofpilots. Zij is hierover in gesprek met het ministerie van EZK.
Schadenorm voor geothermie
Het aantal geothermie-activiteiten neemt ook in 2022 verder toe, onder andere door de energietransitie. SodM vindt het belangrijk dat er aandacht is voor de hele levenscyclus van een geothermieproject om zeker te stellen dat een geothermiebedrijf vanaf de aanvang in control is. Dit houdt in dat het bedrijf in alle ‘levensfases’ – dus ook de nazorgfase – maatregelen treft om schade te voorkomen of te beperken. Zo wordt voorkomen dat schade uiteindelijk op de maatschappij afgewenteld wordt. Vanuit de wetgeving vindt SodM het wenselijk dat er voor het risico op schade door geothermiewinning een heldere norm wordt gesteld.
Er komen steeds meer geothermieprojecten in binnenstedelijke gebieden. De warmte van een
geothermiebron leent zich uitstekend voor inpassing in een nieuw of bestaand stadsverwarmingsnetwerk. Tegelijkertijd is de aanleg, de winning, het onderhoud en uiteindelijk ook de ontmanteling een industriële activiteit, die veilig moet gebeuren. Daar ziet SodM ook in 2022 op toe.
Windenergie op zee
Het kabinet heeft afgelopen vrijdag aangegeven de totale geplande capaciteit voor energie van wind op zee te willen verdubbelen tot ongeveer 21 gigawatt rond 2030. SodM houdt toezicht op de veiligheid van mens en milieu bij het bouwen en onderhouden van windmolenparken op de Noordzee. Daarnaast houdt zij toezicht op de arbeidsveiligheid en werktijden op de locaties op zee. Doordat er de komende jaren steeds parken bij komen, neemt ook het toezicht in omvang toe. Het accent ligt op de veiligheid van personen die werkzaam zijn in deze sector. In 2022 ligt de nadruk tijdens de inspecties onder andere op de risico’s van activiteiten als hijsen en sjorren en werken op hoogte. SodM heeft daarnaast extra aandacht voor de constructieve veiligheid van de windturbines. Ook is er capaciteit gereserveerd voor het verder verbeteren van het toezicht.
Nazorg in de mijnbouw
In 2021 heeft SodM de staat van de sector Voormalige Steenkoolwinning gepubliceerd, waarin zij de wetgever adviseert een wettelijk kader voor de nazorg in de mijnbouw op te stellen. Onvoldoende aandacht voor nazorg leidt ertoe dat de risico’s onvoldoende inzichtelijk zijn en onvoldoende beheerst worden. SodM werkt samen met EZK bij het komen tot nazorgbeleid.
Milieuambitie
In 2020 en 2021 heeft SodM gewerkt aan een milieuambitie. Op basis hiervan heeft zij het ministerie van EZK gevraagd om extra middelen. Structurele middelen zijn toegekend om kennis uit te breiden en om in de taakuitvoering meer aandacht te kunnen geven aan milieu. Incidentele middelen zijn vrijgemaakt om een impuls te geven aan milieu. Het toezicht richt zich onder meer op onderwerpen als waterinjectie en chemische stoffen.